Тұтынушылардың құқықтары: несие бойынша заңсыз әрекеттерге қарсы күрес рөлі

— Ақниет Абдразаққызы, қазіргі таңда көптеген азаматтар несие рәсімдеп, қаржылық ұйымдармен байланыс орнатып жатады. Бірақ, несие алу барысында немесе оны өтеу кезінде түрлі қиындықтарға тап болатындар да бар. Осы тұрғыда несие алушылардың негізгі құқықтары туралы айтып өтсеңіз.

— Иә, расымен де, несие алу – қаржылық жауапкершілікті талап ететін процесс. Қазақстан Республикасының заңнамасы тұтынушылардың қаржылық ұйымдармен қарым-қатынасын реттеп, олардың құқықтарын қорғайды. Несиелік қатынастар бойынша азаматтар бірнеше маңызды құқықтарға ие.

     Біріншіден, толық және шынайы ақпарат алу құқығы бар. Яғни, банк немесе несие ұйымы шарттың барлық талаптарын, жылдық тиімді пайыздық мөлшерлемені (ЖТПМ), комиссиялар мен қосымша шығындарды нақты әрі түсінікті түрде көрсетуге міндетті.

     Екіншіден, шарт талаптарын өзгерту мүмкіндігі. Егер қарыз алушы қаржылық қиындықтарға тап болса, банкпен қайта құрылымдау немесе төлемдерді кейінге шегеру туралы келіссөз жүргізуге құқылы.

     Үшіншіден, қарызды мерзімінен бұрын өтеу құқығы. Азамат кез келген уақытта несиесін мерзімінен бұрын жауып, артық пайыз төлемеуге құқылы.

     Төртіншіден, заңсыз әрекеттерден қорғану құқығы бар. Бұл алаяқтық, қысым көрсету немесе алдау сияқты заңсыз әрекеттерден тұтынушыларды қорғайтын құқықтық механизмдерді қамтиды.

— Қаржы ұйымдарының немесе коллекторлық агенттіктердің заңсыз әрекеттерге баруы қаншалықты жиі кездеседі? Олардың ең көп таралған түрлерін атап өтсеңіз.

— Өкінішке қарай, мұндай жағдайлар жиі кездесіп жатады. Кейбір ұйымдар азаматтардың қаржылық сауаттылығының төмендігін пайдаланып, заңсыз әрекеттерге барады. Олардың бірнеше кең таралған түрлері бар.

     Біріншіден, жасырын комиссиялар мен қосымша төлемдер. Кейбір ұйымдар несие шартына нақты енгізілмеген төлемдерді заңсыз түрде өндіріп алады.

     Екіншіден, қорқытып-үркіту және моральдық қысым. Коллекторлар борышкерлерді заңсыз түрде қорқытып, психологиялық қысым көрсетуі мүмкін.

     Үшіншіден, тыйым салынған әдістерді қолдану. Кейбір ұйымдар үшінші тұлғаларға – борышкердің туыстарына, жұмыс берушісіне оның қарызы туралы ақпарат таратып, оның жеке өміріне заңсыз араласады.

     Төртіншіден, жалған ақпарат тарату. Кейбір жағдайларда несие ұйымдары тұтынушыға шындыққа жанаспайтын мәлімет беріп, қарыздың сомасын негізсіз асырып көрсетуі мүмкін.

— Егер азаматтар осындай заңсыз әрекеттерге тап болса, қандай шаралар қолдануы керек?

— Алдымен, несие шартын мұқият оқу керек. Кез келген несие рәсімдемес бұрын барлық талаптармен толық танысып, түсініксіз жағдайлар бойынша заңгерден немесе қаржылық кеңесшіден кеңес алған жөн.

Егер заңсыз әрекеттер орын алса, Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне, Ұлттық Банкке немесе Прокуратураға арыздануға болады. Бұл органдар азаматтардың шағымдарын қарап, заң бұзушылықтарды анықтауға жауапты.

Коллекторлардың заңсыз әрекеттері тіркелсе, ҚР Қаржы нарығын реттеу агенттігіне немесе құқық қорғау органдарына шағымдану қажет.

Егер тұтынушының құқықтары өрескел бұзылған болса, сот арқылы қорғану – ең тиімді жолдардың бірі. Бұл жағдайда сотқа жүгініп, әділдікке қол жеткізуге болады.

— Қорытынды ретінде не айтасыз?

— Әрбір азамат несие рәсімдеу кезінде өзінің құқықтарын біліп, заңсыз әрекеттерге жол бермеуі керек. Қаржылық сауаттылық – тұтынушылардың басты қорғанысы. Егер заңсыздық орын алса, заң аясында күрес жүргізіп, тиісті органдарға шағымдану өте маңызды.

Өз құқығыңызды біліңіз және қорғаңыз!

— Ақниет Абдразаққызы, маңызды ақпаратпен бөліскеніңізге рақмет!