Қазақ халқы сапалы білім беру мәселесіне ежелден мән берген

Елімізде соңғы жылдары сапалы білім, саналы ұрпақ мәселесіне айрықша назар аудара бастады. Білім саласына бөлінетін қаржы көлемі де еселепартып, жас буынды сапалы біліммен қамтамасызететін оқу ошақтарының да саны молайып жатыр. Әрі жаңадан салынып жатқан мектептердің денізаманауи үлгідегі жабықтармен қамтамасыз етіліпотыр. Ал бұл жоба "Жайлы мектеп" ұлттық жобасыаясында іске асырылып отыр. Ал жобаның тікелейМемлекет басшысының тапсырмасымен қолғаалынғаны белгілі.

Жалпы халқымыз бала тәрбиесі, сапалы білім беру мәселесіне ежелден мән бергені белгілі. Қолында мүмкіндігі бар азаматтар өз ауылынанарнайы мектеп ашып, оған ең мықты дегенмұғалімді алдырып отырған. Сондай ұстаздардыңбірі - Міржақып Дулатұлы болатын. Семей өңіріндегі азаматтардың шақыртуы бойынша елгекеліп, қазақ балаларының көзін ашады. Сол секілдібелгілі ақын, талантты ұстаз СұлтанмахмұтТорайғыр да Зайсан мен Тарбағатай өңіріне барыпбала тәрбиелеп, ағартушылықпен айналысты. Небірталанттардың шығуына жол ашты. Бұдан бөлекөңірдің зиялы азаматтары тек мектеп, гимназия, медресе ашып қана қоймай, қажетті оқулық, құрал-жабдықтармен қамтамасыз етіп отырды. Мұғалімдерге жеткілікті көлемде жалақы төлепотырды. 

Көптеген зерттеушілер қазақтың ұлттық педагогика яғни сауат ашуға деген талпынысын сонау Орхон-Енисей дәуіріне апарып жатады. Солдәуірге тән жазбалардың барлығы да оқу құралы, тәрбие көзі болғаны айтады.

"Қазақ жазба әдебиетінің арғы тегі сонау Орхон-Енисей тас жазбаларынан бастау алады. Содан кейінгі дәуірлердегі Коркыт ата жырлары, әл-Фараби еңбектері, М.Қашқари, Ж.Баласағұнжырлары, сондай-ақ Қожа Ахмет Йасауиеңбектерінде, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев тәлім-тәрбиесіне дейін этнопедагогиканың таңдаулыүлгілері өзінің тәлімгерлік кәусарын төгіп отырған. Сонау VII-VIII ғасырларда тасқа ойылғанбабалары-мыздын осы бір жырларында «сөз иесіболу үшін ақыл иесі болу керек» дегендідәріптейді. Демек, мұнда ой толғанысынды кемелдіөреге көтергенде ғана сөзің құнды болады. өзікұнды» деген тәрбиелік мән жатыр. «Сөзікұндының өзі де құнды" деген тәрбиелік мәнжатыр. Демек бабаларымыз бұдан ХІІІ-ХІV бұрыносындай тәрбиелік мән-мағынасы үлкенмәселелерді көтерген. Қазақта «Тәрбиені бастан, баланы - жастан...» деген бір керемет аталы сөз бар. Этнопедагогикалық тәрбиенің жалпы жүйесі осы негізге құрылған",- деп жазады белгілі зерттеушіЗейнолла Сәніктің ұлттық тәрбие туралыеңбектерінде.

Сондай-ақ ол сонау бір замандарда хатқа түсіп бұл күнге жеткен "Қорқыт ата" жырында да небір тәрбиелік мәні зор ғаламат мәселелер шет қалмағанын жазады. "Халқымыз жалпы тәрбиені«бастан», «жастан» бастап, адамның бүкілғұмырын халық тәрбиесінің құшағында өткізген. «Қаншалық үлкен болсан да, көптен үлкен емессің» дейтіні де - осыдан. Қазақтын талбесіктен жербесікке дейінгі өмірі асыл жырмен, арналытәрбиемен өтеді десек, артық айтқан болмаспыз. Осыдан барып біздің бұрынғы өткен ғұламағалымдарымыз, ақын- жазушыларымыз өзеңбектерін туған халқының көкірегіне білімшырағын жағуға, соларды оятуға, оқу-білімніңдәмін татып, рақатын көруге шақырған. Олар өзеңбектеріне халқымыздың этнопедагогикасыныңнәрін сіңірген әрі оны заманға сай тың мазмұн, тыңтәсілдермен дамытқан", - дейді. 

Ыбырай Алтынсарин "Мұғалім - баланы тәрбиелеуші, оның қамқоршысы", дейді ол, - егер бала бір нәрсені білмей қалса, ол баланың кінәсі емес, оған кінәлі - балаға түсіндіре алмаған ұстаздын өзі. Ұстаз балаға сабырмен, салмақты, қысқа сөйлеуі керек. Ол әрбір пәнді балағатүсіндіргенде ыкыласымен, қарапайым тілменнақты түсіндіруге тиіс. «Сенім» деген кұдіреттікүшпен қаруландыру үшін оның сенетін нәрсесінекөзін жеткізуі керек. Адамның не нәрсеге болса да сенімі жүректен терең орын алмаса, ол әсерлікнәтиже бермейді. Түсінбей жаттау - күнә. Әрбіроқушы айта білген сөзін жаза да білуі керек».

«Жоғарыда келтіріп отырғантұжырымдардан біз Ы.Алтынсариннің нағыз атына заты сай педагог екендігін, оның, мейлі, мұғалімге болсын, мейлі, оқушыға болсын айтқан педагогикалық тәлімдері әлі де күшін жоймаған. Ұрпак алдында кол бұлғап шақырып тұратын шамшырақ, талаптың заңғар биігіне карай жетектейтін жарқын жалау екендігін көруге болады», - делінген зерттеушінің еңбегінде.