Нұрғиса Тілендиевтің музыкасы – халықтың рухани байлығы

Биыл қазақ өнерінің жарық жұлдызы, күйші, композитор, дирижер, Қазақстанның Халық әртісі Нұрғиса Атабайұлы Тілендиевтің туғанына 100 жыл толып отыр. Өнерге өмірін арнаған қайталанбас тұлғаның шығармашылығы қазақ мәдениетінің алтын қорына енген баға жетпес мұра. Оның күйлері мен әндері ұлттық рухты көтеріп, тыңдаушысын ерекше сезімге бөлейді.

Өнердегі дара жол

Нұрғиса Тілендиев 1925 жылы 1 сәуірде Алматы облысы, Іле ауданы, Шилікемер ауылында дүниеге келген. Музыкаға деген сүйіспеншілігі бала кезден қалыптасып, он жасында домбыраны серік еткен. Ол Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясында білім алып, кейіннен Кеңес Одағының әйгілі дирижерлерінен тәлім алады.

Жас дарын иесі өнерге ерте араласып, небәрі 19 жасында Ахмет Жұбанов басқарған Қазақ мемлекеттік филармониясының оркестріне қабылданды. Кейіннен КСРО халық әртісі болып, көптеген музыкалық ұжымдарды басқарды. Ол 1968-1981 жылдары «Отырар сазы» фольклорлық-этнографиялық оркестрін құрып, қазақтың ұлттық музыкасын жаңа деңгейге көтерді.

Ұлттық рухты асқақтатқан туындылар

Нұрғиса Тілендиевтің шығармалары ұлттық рух пен терең сезімге толы. Оның күйлері мен әндері халқымыздың тарихын, қуанышы мен мұңын шебер жеткізе білді. «Ата толғауы», «Аққу», «Махамбет», «Арман», «Көш керуен» сынды күйлері тыңдаушысын бірден баурап алады.

Ол сондай-ақ көптеген танымал әндердің авторы. «Өз елім», «Құстар қайтып барады», «Куә бол», «Саржайлау» секілді әндері қазақ халқының сүйікті шығармаларына айналды. Ақындармен шығармашылық байланыста болған композитордың туындыларының сөзін Тұманбай Молдағалиев, Мұқағали Мақатаев, Фариза Оңғарсынова секілді қазақтың белгілі ақындары жазды.

Кино мен театрдағы сазгерлік мұрасы

Тілендиевтің музыкасы тек күй мен әндермен шектелмейді. Ол көптеген фильмдер мен спектакльдерге әуен жазған. «Қыз Жібек», «Менің атым Қожа», «Көксерек», «Аққу», «Алатау әні» секілді кинофильмдердің саундтректері әлі күнге дейін халық жадында. Оның музыкасы әр туындының көркемдік сапасын арттырып, ерекше рухани әсер береді.

Мұрасының мәңгілік мәні

Нұрғиса Тілендиевтің өнері мен тұлғасына қатысты көптеген ұлы тұлғалар жоғары бағасын берген. 

Мұхтар Әуезов: “Қазақта күй көп, бірақ соның ішінде тарихты сөйлететін, халықтың рухын көтеретін ерекше туындылар бар. Нұрғисаның күйлері сондай шығармалар қатарына жатады. Оның әрбір туындысы – бір дәуірдің шежіресі", - деген. 

Ал Шәмші Қалдаяқов: “Нұрғиса – домбыраның тілін тауып, сөйлеткен сазгер. Оның күйлерін тыңдағанда, қазақтың кең даласы көз алдыңа келеді. Ол – ұлы дала сазын әлемге танытқан композитор”, - деген көзқарас айтқан. 

Бауыржан Момышұлы болса: “Нұрғиса – қазақтың музыкалық тарихында есімі алтын әріппен жазылатын тұлға. Ол ұлттық рухты көтеретін, адам жанын толғандыратын туындылар жазды. Оның күйлері – қазақтың намысы, қазақтың рухы!” - деген екен. 

Нұрғиса Тілендиевтің шығармашылығы – қазақ өнерінің баға жетпес мұрасы. Ол өз туындылары арқылы халықтың жүрегіне жол тауып, ұлттық музыкамыздың дамуына өлшеусіз үлес қосты. Бүгінде еліміздің түкпір-түкпірінде сазгердің есімі ұлықталып, оркестрлер мен өнер ұжымдары оның шығармаларын орындап келеді.

100 жылдық мерейтой аясында елімізде бірқатар мәдени шаралар ұйымдастырылып, оның мұрасы кеңінен насихатталуда. Бұл – ұлы композитордың есімі ешқашан ұмытылмайтынын, оның өнері келер ұрпаққа аманат екенін көрсетеді.

Нұрғиса Тілендиевтің музыкасы – ұлттың жүрегі, халықтың рухани байлығы. Ол қазақ өнерінің биік шыңы болып қала бермек.