Бүгін Мемлекеттік Елтаңба авторы дүниеге келген күн
Бүгін, 26 наурыз 2025 жылы, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының авторы, суретші және сәулетші Жандарбек Мәлібекұлы Мәлібековтің туған күні.
Ол осыдан 83 жыл бұрын, 1942 жылы 1 қаңтарда Алматы облысының Еңбекшіқазақ ауданында дүниеге келген. Бұл күн – оның ұлттық рәміздер мен сәулет өнеріне қосқан үлесін еске алуға тамаша мүмкіндік.
Жандарбек Мәлібекұлы бала кезінен сурет салуға және құрылысқа қызығушылық танытты. Орта мектепті бітірген соң, Ташкент политехникалық институтының (қазіргі Ташкент архитектура-құрылыс университеті) сәулет факультетіне түседі. 1972 жылы оқуды үздік бітіріп, кәсіби сәулетші мамандығын алды. Ташкенттегі білім оған Орта Азия архитектурасының дәстүрлерімен танысуға және шығармашылық көзқарасын қалыптастыруға мүмкіндік берді.
Университеттен кейін ол Ташкентте қалып, Өзбекстанның жобалау институттарында еңбек жолын бастады. Ташкенттегі Жобалау институтының бас архитекторы қызметіне дейін көтерілген ол Әндіжан әуежайы, Үкімет қонақүйі және Самарқандағы облыстық әкімшілік ғимараты сияқты маңызды жобаларды жүзеге асырды. Бұл еңбектері оның кәсіби шеберлігін шыңдады.
Мемлекеттік Елтаңба: Ұлттық рухтың символы
Жандарбек Мәлібекұлының ең танымал жетістігі – 1992 жылы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасын жасауы. Тәуелсіздік алғаннан кейін жарияланған байқауда оның жобасы 300-ге жуық үміткердің арасынан жеңімпаз атанды. Алғашқы макет Ташкентте жасалып, Алматыға жасырын жеткізілді. Елтаңбадағы шанырақ, уықтар және қанатты тұлпарлар қазақ халқының мәдениеті мен рухын бейнелейді. Ол: «Қазақтың болмысын Елтаңба арқылы дәлелдегім келді», – деп еске алады.
Сәулет өнеріндегі мұрасы
Қазақстанға оралған соң Жандарбек Мәлібекұлы елдің сәулеттік дамуына белсене атсалысты:
Астана жобалары: «Нұр Астана» мешіті, «Астана-Опера» театры және «EXPO-2017» кешені. Соңғысында 550 метрлік ғимарат идеясы Қазақ хандығының 550 жылдығына арналды.
Түркістан: Қаланың бас жоспарын жасап, тарихи мұраны заманауи орталықпен ұштастырды.
Этноархитектура: Еуразия Ұлттық университетінде профессор және Этноархитектура институтының директоры ретінде дәстүрлі құрылыс өнерін зерттеді.
Марапаттары мен жетістіктері
Жандарбек Мәлібекұлының еңбегі жоғары бағаланды:
«Барыс» және «Құрмет» ордендері.
«Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл», «Қазақстанның еңбек ардагері» медальдары.
«Өзбекстан Республикасының еңбек сіңірген сәулетшісі» және «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» атақтары.
Мәдениет және өнер саласындағы мемлекеттік стипендия иегері.
2003 жылдан бері Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінде профессор қызметін атқарып келеді.
Жандарбек Мәлібекұлы – ұлттық рәміздер мен сәулет өнерінің дамуында өшпес із қалдырған тұлға. Оның Елтаңбасы қазақтың рухын, тарихын және мәдениетін бейнелесе, сәулет жобалары ұлттық бірегейлікті заманауи әлемге танытты. Ол – тек сәулетші емес, ұлттық рухтың сәулетшісі, дәстүр мен жаңашылдықтың үйлесімін тапқан ұлы шығармашылық иесі.
